tag:blogger.com,1999:blog-24337820.post2695929892919353162..comments2022-10-25T04:22:56.588-07:00Comments on «« САРСМАЗ ☮ SARSMAZ »» <br> «« سارسماز »»: Jüneýit Han kim?ilgerek.blogspot.comhttp://www.blogger.com/profile/11610272198205634811noreply@blogger.comBlogger1125tag:blogger.com,1999:blog-24337820.post-7934276239234296332008-07-15T00:35:00.000-07:002008-07-15T00:35:00.000-07:00Şoña görä-de 1914nji ýyldan başlap Jüneýit Hanyñ ä...<B><BR/>Şoña görä-de 1914nji ýyldan başlap Jüneýit Hanyñ ähli alyp baran işlerine ilki Germen-Türk,soñra bolsa Ingilis-Türk razwedkasy goldaw berýär.<BR/>1916nji ýylda Hiwa Hanynyñ eden-etdiligi,patyşah russiýasynyñ koloniýal sütemi diñe bir Türkmenleri däl, eýs- em Özbekleri,Garagalpaklaryñ we beýleki halklaryñ hem halys degnasyna degýär.<BR/>Hiwa hany ýerli halkyñ namysyna degip,hatda ýetişen gyzlary zorluk bilen alyp,öz köşgüne getirmäge çenli baryp ýetýär.<BR/>Şonuñ üçin Jüneýit Han Türkmeniñ Ar-Namysy üçin ykjam aýaga galýar.ony goldaýan toparlar has köpelýär Sebäbi ol her bir meseläni akylly we adalatly çözmegi başarypdyr.<BR/>Jüneýit Han gerek ýerinde näçe gazaply bolanda-da bolsa, yslam dininiñ we şerigatyñ düzgünini dogry hem berk ýöridipdir.<BR/>Bu meselede ol Han Işan bilen bilelikde hereket edip,Hiwa hanlygyny,başarsa,bütün Türküstany Rus basabalyjalaryndan azat etmäge synanyşýar.Ýöne bu meselede Hiwa hany Isfendýar belli derejede päsgel berýärdi.<BR/>Onuñ etmişleri zerarly,Özbekler,Garagalpaklar häli-şindi Jüneýit Handan kömek sorap,arz edip gelýär eken.<BR/>1916nji ýylyñ ýanwarynda Hojailikdäki özbekler özlerniñ nägileliklerini aýtmaga Hiwa gelende,Isfendýar han olary tossag edýär.<BR/>Hojailiniñ ýaşululary kömek sorap, Jüneýit Hana ýüz tutýar.<BR/>Ol hem 3 müñ atly nöker bilen Hiwa galasynyñ sebitine gelip, tussagedenler bir gije-gündiziñ dowamynda boşadylmasa, paýtagta girip,ählisini derbi-dagyn etjekdigini Isfendýar hana düýdüryar.<BR/>Gepleşik netije bermänsoñ, Jüneýit Han diýenini hem edýär.<BR/>Isfendýar hany bolsa tagtdan düşürýär.<BR/>Emma patyşah döwletiniñ bu işe goşulmagy bilen ol ýene-de öz tagtyna geçirilýär.<BR/>Jüneýit Han bolsa ondan 60 müñ manat hun baha alyp,ýene-de izyna dolanýar.Ýöne ýürtda halk gozgalañy barha möwüç alýar. gozgalañy basyp ýatyrmak üçin genral Galkiniñ ýolbaşçylygynda jeza beriji oterýad Türkmen obalarynyñ içinden ot we gylyç bilen geçýär.<BR/>Bu gyrgynçalyk ilat arasynda häli-şindilerem „ Galkin ýyly „ diýip ýigrenç bilen ýatlanylýar.<BR/>1916nji ýylyñ gozgalañy basylyp ýatyrlandan soñ, Jüneýit Han owganistana gidýär.<BR/>1917nji ýylyñ Sentiýabrynda ol Owganistandan izyna dolanyp gelende , ýürtda ýagdaý düýpgöter ütgäpdi.<BR/>Hiwada wagtlaýyn hökümet Isfendýar han bilen beýleki halkyñ rewolitsiýon hereketine garşy aýgytly göreş alyp barýardy.<BR/>Jüneýit Hanyñ ozalky alyp baran ähli göreşi Russ kolonizatorlaryna we Isfendýar hanyñ eden-etdiligine garşy gönükdirlen bolsa,indi wagtlaýynça olar bilen umumy ylalyşyga gelip,Sowet hökümetine garşy göreşmeli bolýar.<BR/>Bu ýagdaýda Isfendýar han hem Jüneýit Hanyñ güjüne daýanmasa, ýürdy özbaşdak dolandyryp biljek däldi.<BR/>Hywa tagtynda başga bir Han otursa-da, hakykatdan 1918-20 nji ýyllarda bütün Hiwa hanlygyny Jüneýit Hanyñ özi dolandyrýar.<BR/>Her beglikde öz adamlaryndan ýörite wekil goýýar.Ol berkarar eden tertip-düzgünine tabyn bolmadyklara düzümli darapdyr.<BR/>Hut şonuñ üçin Jüneýit Hanyñ ýürdi dolandyran döwründe ogurlik ,talañçylyk,günäsyz adamy öldürmek,esassyz nika bozmak ýaly Türkmençilige mahsus bolmadyk hadysalar bolmandyr.<BR/>Şol döwri gören ýaşulularyñ aýtmagyna görä,hemme zat ýatan-ýatan ýerinde , hiç kim kişiniñ zadyna birugsat el degirmändir.<BR/>1918nji ýyliñ baharynda Bedirkent obasynda başlanan ilkinji elektrosatantsiýa gurluşugy soñy bilen hanyñ raýatyndakylary yşyk bilen üpjün etmeli eken.Ol özüniñ manatlyk teññe puluny çykardýar we salgyt systemasy- ny girizýär.<BR/>Bu ,elbetde, özbaşdak Türkmen döwletini döretmäge bolan synanşygynyñ alamatydyr.<BR/>Hiwa hany Isfendýar eden-etdilige ýüz urup,halkyñ nägeleligini gazanýar we Jüneýit Hanyñ geçirýän çärelerine päsgelçilik döretmäge synanyşýar.Şonuñ üçin 1918nji ýylyñ 30nji oktiýabrynda ol Jüneýit Hanyñ görkezmesi boýunça özüniñ „ Nurallabaý „ köşgünde öldürilýär. Onuñ ýerine Isfendýaryñ kiçi dogany Seýit abdylla töräni tagta çykarýar.Ol Angiliýa,Türkiýe, Owganistan,Eýran, Buhara we Türküstanyñ ähli künjükleri bilen aragatnaşyk saklaýar.<BR/>1918nji ýylyñ 25nji noýabrynda Jüneýit Hanyñ Dörtgülde sowet häkimiýetini agdarmak üçin eden hüjümi şowsyz gutarýar.Ol1919nji ýylyñ 9nji aprelindaTagta etrapynda sowet häkimiýeti bilen parahatçylykly ýaşaşmak barada-ky ylalyşyga gol çekýär.<BR/>Gol çekişligiñ iz ýany amatly pursatdan peýdalanyp,Zakaspy frontynyñ ştaby front üçin700 atly nöker ibermegini Jüneýit handan haýyş edýär.Emma Jüneýit han bu haýysy kanagatlandyrmak islemändir.Eger kömege iberäýen-dede , köp mukdarda ok-ýarag talap edipdir.<BR/>Üstesine-de kömege iberjek atlylary Musulmanlaryñ ,aýratynam Oraz serdaryñ we Eziz Hanyñ garşysyna ulanmaly däldigini düýdurýar.(Ol Eziz han bilen ýakyn aragatnaşykda eken).<BR/>Sowet häkimiýetiniñ wekilleri bu teklibi kabul etmeýär.<BR/>1920nji ýylyñ 22-23nji ýylyñ ýanwarynda Bedirkentde we Gazawatda Gyzyl goşun bilen bolan aýgytly söweşden soñ , Jüneýeit hanyñ atlylary öz maşgalalary bilen Guma – Akja guýy diýen ýere çekilýär.<BR/>1921nji ýylyñ aprelinde Han Işanyñ ýolbaşçylygynda Owganistandan,Şyhym sülgüniñ ýolbaşçylygynda bolsa<BR/>Eýrandan 3muñ tüpeñ,54 muñ ok,bir näçe pulomýot we başga-da dürli harytlar ýüklenen kerwen gelýär.<BR/>1924nji ýylda Garagumda Palçykly diýen ýerde ornaşan Jüneýit hana,ýene-de 270 düýe ok-däri,ýarag we başga harytlar gelýär.Şol ýylyñ ýanwarynda ol Daşhowuz,Maññyt,Şabat,Gazawat,Hañka ýaly etraplary eýeleýär we Hiwa howp salýar.<BR/>Emma Gyzyl goşunyñ jemlenen uly oterýady Jüneýit hanyñ toparyna güýçli zarba uran soñ,ol ýene-de Guma çekilmäge mejbur bolýar.<BR/>Sowet häkimiýetiniñ wekilleri Garagumda ornaşan Jüneýit han bilen özara ylalyşyga gelmek üçin gepleşikler Geçirýär.Oña G,Atabaýef,H,Aýtakow dagy hem uly sarpa goýupdyrlar.Halk komisarlar soweti1925nji ýylyñ 4nji aprelindäki karary bilen onuñ emläginiñ we watançylyk hukukynyñ eldegirmesyzdigini ykrar edýär.<BR/>Jüneýit hanyñ garamagyndaky adamlar üçin 5muñ hektar ýer bölüp berip,olary 3ýyllap sargytdan boşatmak we pul kömegini bermek hem göz öñünde tutulýar.Emma Jüneýit han ylalaşyga girmändir.Ylalaşyga girmän akylly iş edipdir,Jüneýit hanyñ mamladygyny soñky wakalar görkezdi.Sebäbi Gaýgysyz Atabaýewiñ özi hem totalitar düzgüniñ pidasy boldy.<BR/>1927nji ýylda Jüneýit hanyñ Sowet häkimiýetine garşy Ýylanlynyñ töwereklerinde alyp baran bir näçe söweş hereketleri şowsyz gutarýar.Şondan soñ 1928nji ýylyñ iýun aýynyñ aýagynda az sanly nökerleri bilen Eýrana geçýär.Soñra 1929nji ýylda Owganistana göçüp,Hyrat welaýatynyñ obalarynda Türkmenleriñ arasynda mekan tutýar we1938nji ýylda şol ýerde aradan çykýar.Eşşiniñ 2 ogly Älem serdar bilen söýer Hyrat şährinde ýaşaýar.<BR/>Eşşiniñ uly ogly Taýça soñ Eýrana göçüpdir we şol ýerde aradan çykypdir.Taýçynyñ 4 ogly häzir Eýranda ýaşaýar.<BR/>Jüneýit han kä bir ýagdaýlarda kem-käs öte geçen-de bolsa,umuman oñat alyp baran işleri adalatly we külli Türtkmeni birikdirip,bitewi özbaşdak döwlet döretmäge edilen synanşyk bolupdyr.Ol daşary ýürtlerde bolanda-da Öz ýany bilen gidenleri hor-zar etmändir,Türkmen adyny belent tutupdyr.</B> <BR/>Web Resource: <A HREF="http://gozyetim.com/default.aspx?sahypa=makala&kat=6&id=118&ad=Jüneýit%20Han%20kim?" REL="nofollow"><B>Gözyetim Sayty</B></A>ilgerek.blogspot.comhttps://www.blogger.com/profile/11610272198205634811noreply@blogger.com