 |
| ابونصر محمد اوغلو ترخان اوغلو اوزلوق -فارابی |
فیسبوک فخران: باتی
قایناقلاریندا «الفارابوس» آدی ایله آنیلان بؤیوک دوشونور «ابونصر محمد
اوغلو ترخان اوغلو اوزلوق»، 870-جی ایلده بوگونکو قازاقیستانین گونئیینده
یئرلشن «فاراب» شهرینده آنادان اولوب، 950-جی ایلده ایسه «شام»دا دونیایا
گؤز یومموشدور. ایسلامدان اؤنجه تورکلرده «ترخان»، بؤیوک توپراق صاحیبلری،
بؤیوک تاجیرلر، خان و اوردو باشچیلاری کیمی ایمتیازلی و سایقین کییشیلره
وئریلن بیر عنوان اولوب، آیریجا اوغوزلاردا دمیرچی و (مهارت و باجاریغین
گرکلی اولدوغو هرهانسی بیر) مسلک اوستاسی دئمکدیر؛ «اوزلوق» ایسه «اوز»
(باجاریقلی، ماهیر، یاخشی و گؤزل) سؤزو ایله «لوق» اکیندن دوزلمیش و
گؤزللیک، اوستالیق و حذاقت آنلامینا گلن تورکجه بیر سؤزجوکدور. گرک
آنایوردو اولان تورکیستان، گرکسه آدی اعتیاری ایله، فارابی’نین تورک
اولدوغونو آنلاماق چوخ دا زور اولماسا گرک. نئجه کیم ابن خلکان’ین سؤیله
دییینه گؤره فارابی، تورک اولدوغو اوچون «الترکی» لقبی ایله ده مشهور
اولموشدور.
اؤیرنیم حیاتینا فاراب دا باشلایان فارابی، باغداد’دا منطیق و فلسفه اوخویوب، حرران’دا «یوحننا بن حیلان» ایله بیرلیکده فلسفه آراشدیرمالاری یاپدیقدان سونرا، حلب حؤکمداری «سیف الدوله حمدانی»نین دربارینداکی بیلیم آداملارینا قاتیلدی. عربجه، فارسجا، لاتینجه، سوریانیجه و یونانجا کیمی یابانجی دیللری ده موکممل درجه ده بیلن فارابی، ایسلام فیلسوفلاری طرفیندن «موعللیم-ی ثانی» دئیه آنیلمیشدیر. (موعللیم- اوول ارسطو’نون لقبی اولموشدور.) بؤیوک ابن سینا’نین «ارسطو’نون مابعدالطبیعه کیتابینی 40 دفعه اوخودوغوم حالدا، نه دئمک ایسته دییینی آنلامامیشدیم، فارابی’نین «اغراض مابعدالطبیعه» آدلی کیتابینداکی آچیقلامالارینی اوخویونجا ارسطو’نون کیتابینی باشا دوشدوم و چوخ سئویندیم» سؤیله مه سی، فارابی’نین نه دنلی مؤحتشم بیر بیلگین و نه درجه ده بؤیوک بیر دوشونجه و بیلیم آدامی اولدوغونو آنلامامیزا یئترلیدیر دئیه دوشونورم.
فارابی، ایسلام تربیه سی ایله یئتیشمیش، ارسطو فلسفه سینی دریندن منیمسه میش و ارسطو منطیقینه دایالی اوسچو (عاغیلچی) بیر مئتافیزیک’ین تملینی آتمیش ان بؤیوک تورک-ایسلام دوشونورودور. اؤنجه لر تورکیستان’دا قاضیلیک یاپان فارابی، سونرالار بوتون یاشامینی فلسفه یه آدایاراق فلسفه، دین و بیلیمی باغداشدیرمایا و بونلارین آراسیندا اویوم ساغلامایا چالیشمیشدیر. او اوزدن ده چاغداش فیلسوفلار فارابی’نین «ایسلام فلسفه سینین یارادیجیسی اولدوغونا، بو فلسفه یه ذهنچیلییی گتیردییینه و منطیق یولو ایله مئتافیزیک’ه اولاشیب، ایسلام دینی ایله فلسفه آراسیندا سیخی بیر ایلیشکی قوردوغونا» اینانارلار.
فارابی فلسفه ایله بیرلیکده اخلاق، موسیقی، سییاست، پسیکولوژی، سوسیولوژی، ماتئماتیک (رییاضییات) و طیب کیمی بیلیم داللاریندا دا چالیشمیش و بو قونولاردا یوزدن آرتیق کیتاب یازمیشدیر. فارابی، هاوا تیتره شیملرینین (امواج صوتی)، دالغا اوزونلوغونا (طول موج) گؤره ده ییشدییینی کشف ائدیب و بو بولقو سایه سینده موسیقی آلتلرینین یاپیمیندا بیر دئوریم یاراتمیشدیر. او، گرچک بیر موسیقی اوستادی ایدی. قانون آدلی موسیقی آلتینین یاپیمی، روباب دئییلن چالغییا بوگونکو بیچیمینی وئررک گلیشدیرمه سی و بسته له دییی بیر چوخ موسیقی پارچاسی فارابی’نین موسیقی دونیاسینا باغیشلادیغی ده یرلی هدیه لردیر. الیمیزه یئتیشن کیتابلاریندان ایسه بعضیلرینین آدی بؤیله دیر:
1. کتاب الموسیقی الکبیر
2. کتاب فی الموسیقی
3. المدخل فی الموسیقی
4. علم الموسیقی
5. المدینه الفاضله
6. السیاسه المدینه
7. الجمع بین رأی الحکمین افلاطون و ارسطو
8. اغراض ارسطو فی کتاب مابعدالطبیعه
9. رساله فی معانی العقل
10. ما ینبغی ان تعلم قبل الفلسفه
11. فصول الحکم
12. رساله فی ماهیه العقل
13. تحصیل السعاده
14. اجوبه عن مسائل فلسفه
15. رساله فی اثبات المفارقات
16. رساله السیاسه
17. التعلیم الثانی و احصاء العلوم
و ...
فارابی، «ان بؤیوک اردم بیلیمدیر» دئیه رک بیلیمین اینسانلیق اوچون نه قدر ده یرلی و اؤنملی اولدوغونو گؤسترمک ایسته میش، اینسانین ده یرینی آنلاتماق ایسته دییی زامان ایسه «عالم بؤیوک اینساندیر، اینسان کیچیک عالمدیر» سؤیله یه رک، اینسان و عالم قاوراملارینی بیرلشدیرمیشدیر. فارابی’یه گؤره یاخشینی پیسدن آییران ساده جه بیلگیلی عاغیل اولدوغوندان، اخلاقین تملی ده بیلگی’دیر. فارابی’نین دوشونجه لری اؤلوموندن سونرا، یوزایللر بویونجا یاشامیش، کیتابلاری ایسه چئشیدلی دیللره چئویریله رک چوخ ساییدا دوشونورو ائتکیله میش و اینسانلیق و اویقارلیق تاریخینه بؤیوک ایزلر بوراخمیشدیر. او’نون میراثی هله ده دوشونجه و اخلاق دونیامیزا ایشیق توتمایا دوام ائدیر اینانجیندایام.
اؤیرنیم حیاتینا فاراب دا باشلایان فارابی، باغداد’دا منطیق و فلسفه اوخویوب، حرران’دا «یوحننا بن حیلان» ایله بیرلیکده فلسفه آراشدیرمالاری یاپدیقدان سونرا، حلب حؤکمداری «سیف الدوله حمدانی»نین دربارینداکی بیلیم آداملارینا قاتیلدی. عربجه، فارسجا، لاتینجه، سوریانیجه و یونانجا کیمی یابانجی دیللری ده موکممل درجه ده بیلن فارابی، ایسلام فیلسوفلاری طرفیندن «موعللیم-ی ثانی» دئیه آنیلمیشدیر. (موعللیم- اوول ارسطو’نون لقبی اولموشدور.) بؤیوک ابن سینا’نین «ارسطو’نون مابعدالطبیعه کیتابینی 40 دفعه اوخودوغوم حالدا، نه دئمک ایسته دییینی آنلامامیشدیم، فارابی’نین «اغراض مابعدالطبیعه» آدلی کیتابینداکی آچیقلامالارینی اوخویونجا ارسطو’نون کیتابینی باشا دوشدوم و چوخ سئویندیم» سؤیله مه سی، فارابی’نین نه دنلی مؤحتشم بیر بیلگین و نه درجه ده بؤیوک بیر دوشونجه و بیلیم آدامی اولدوغونو آنلامامیزا یئترلیدیر دئیه دوشونورم.
فارابی، ایسلام تربیه سی ایله یئتیشمیش، ارسطو فلسفه سینی دریندن منیمسه میش و ارسطو منطیقینه دایالی اوسچو (عاغیلچی) بیر مئتافیزیک’ین تملینی آتمیش ان بؤیوک تورک-ایسلام دوشونورودور. اؤنجه لر تورکیستان’دا قاضیلیک یاپان فارابی، سونرالار بوتون یاشامینی فلسفه یه آدایاراق فلسفه، دین و بیلیمی باغداشدیرمایا و بونلارین آراسیندا اویوم ساغلامایا چالیشمیشدیر. او اوزدن ده چاغداش فیلسوفلار فارابی’نین «ایسلام فلسفه سینین یارادیجیسی اولدوغونا، بو فلسفه یه ذهنچیلییی گتیردییینه و منطیق یولو ایله مئتافیزیک’ه اولاشیب، ایسلام دینی ایله فلسفه آراسیندا سیخی بیر ایلیشکی قوردوغونا» اینانارلار.
فارابی فلسفه ایله بیرلیکده اخلاق، موسیقی، سییاست، پسیکولوژی، سوسیولوژی، ماتئماتیک (رییاضییات) و طیب کیمی بیلیم داللاریندا دا چالیشمیش و بو قونولاردا یوزدن آرتیق کیتاب یازمیشدیر. فارابی، هاوا تیتره شیملرینین (امواج صوتی)، دالغا اوزونلوغونا (طول موج) گؤره ده ییشدییینی کشف ائدیب و بو بولقو سایه سینده موسیقی آلتلرینین یاپیمیندا بیر دئوریم یاراتمیشدیر. او، گرچک بیر موسیقی اوستادی ایدی. قانون آدلی موسیقی آلتینین یاپیمی، روباب دئییلن چالغییا بوگونکو بیچیمینی وئررک گلیشدیرمه سی و بسته له دییی بیر چوخ موسیقی پارچاسی فارابی’نین موسیقی دونیاسینا باغیشلادیغی ده یرلی هدیه لردیر. الیمیزه یئتیشن کیتابلاریندان ایسه بعضیلرینین آدی بؤیله دیر:
1. کتاب الموسیقی الکبیر
2. کتاب فی الموسیقی
3. المدخل فی الموسیقی
4. علم الموسیقی
5. المدینه الفاضله
6. السیاسه المدینه
7. الجمع بین رأی الحکمین افلاطون و ارسطو
8. اغراض ارسطو فی کتاب مابعدالطبیعه
9. رساله فی معانی العقل
10. ما ینبغی ان تعلم قبل الفلسفه
11. فصول الحکم
12. رساله فی ماهیه العقل
13. تحصیل السعاده
14. اجوبه عن مسائل فلسفه
15. رساله فی اثبات المفارقات
16. رساله السیاسه
17. التعلیم الثانی و احصاء العلوم
و ...
فارابی، «ان بؤیوک اردم بیلیمدیر» دئیه رک بیلیمین اینسانلیق اوچون نه قدر ده یرلی و اؤنملی اولدوغونو گؤسترمک ایسته میش، اینسانین ده یرینی آنلاتماق ایسته دییی زامان ایسه «عالم بؤیوک اینساندیر، اینسان کیچیک عالمدیر» سؤیله یه رک، اینسان و عالم قاوراملارینی بیرلشدیرمیشدیر. فارابی’یه گؤره یاخشینی پیسدن آییران ساده جه بیلگیلی عاغیل اولدوغوندان، اخلاقین تملی ده بیلگی’دیر. فارابی’نین دوشونجه لری اؤلوموندن سونرا، یوزایللر بویونجا یاشامیش، کیتابلاری ایسه چئشیدلی دیللره چئویریله رک چوخ ساییدا دوشونورو ائتکیله میش و اینسانلیق و اویقارلیق تاریخینه بؤیوک ایزلر بوراخمیشدیر. او’نون میراثی هله ده دوشونجه و اخلاق دونیامیزا ایشیق توتمایا دوام ائدیر اینانجیندایام.
No comments:
Post a Comment